CBSE-IX-Sanskrit

06: भ्रान्तो बालः

digibest Free NCERT Solutions with no signup needed

Note: Please signup/signin free to get personalized experience.

Note: Please signup/signin free to get personalized experience.

10 minutes can boost your percentage by 10%

Note: Please signup/signin free to get personalized experience.

 
  • #
    Shemushi Sanskrit Class 9 Solutions Chapter 6 भ्रान्तो बालः
    अभ्यासः
  • Qstn #1
    अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतभाषया लिखत
  • #1-क
    बालः कदा क्रीडितुं निर्जगाम?
    Ans :
    बालः पाठशालागमनवेलायां क्रीडितुं निर्जगाम।
  • #1-ख
    बालस्य मित्राणि किमर्थं त्वरमाणा बभूवुः?
    Ans :
    बालस्य मित्राणि विद्यालयगमनार्थ त्वरमाणा बभूवुः।
  • #1-ग
    मधुकरः बालकस्य आह्वानं केन कारणेन न अमन्यत?
    Ans :
    मधुकरः बालकस्य आह्वानं न अमन्यत यतः सः मधुसंग्रहे व्यग्रः आसीत्।
  • #1-घ
    बालकः कीदृशं चटकम् अपश्यत्?
    Ans :
    बालक चञ्च्या तृणशलाकादिकमाददानं चटकम् अपश्यत्।
  • #1-ङ
    बालकः चटकाय क्रीडनार्थं कीदृशं लोभं दत्तवान्?
    Ans :
    बालकः चटकाय स्वादूनि भक्ष्यकवलानि दानस्य लोभं दत्तवान्।
  • #1-च
    खिन्नः बालकः श्वानं किम् अकथयत्?
    Ans :
    खिन्नः बालकः श्वानम् अकथयत्-मित्र! त्वम् अस्मिन् निदाघदिवसे किं पर्यटसि? प्रच्छायशीतलमिदं तरुमूलं आश्रयस्व। अहं त्वामेव अनुरूपं क्रीडासहायं पश्यामि।
  • #1-छ
    विनितमनोरथः बालः किम् अचिन्तयत्?
    Ans :
    विघ्नितमनोरथः बालः अचिन्तयत्-‘अस्मिन् जगति प्रत्येकं स्व-स्वकृत्ये निमग्नः भवति। कोऽपि अहमिव वृथा कालक्षेपं न सहते। अतः अहमपि स्वोचितं करोमि।’.
  • Qstn #2
    निम्नलिखितस्य श्लोकस्य भावार्थं हिन्दीभाषया आङ्ग्लभाषया वा लिखत -
    यो मां पुत्रप्रीत्या पोषयति स्वामिनो गृहे तस्य। -
    रक्षानियोगकरणान्न मया भ्रष्टव्यमीषदपि।।।
    Ans :
    भावार्थ हिन्दी में प्रस्तुत श्लोक में कुत्ते में भी कर्त्तव्यपालन की भावना अभिव्यक्त की गई है। जहाँ उसे पुत्र के जैसा प्रेम मिला है और उसका पालन-पोषण हुआ है, वहाँ उसे रक्षा के कर्त्तव्य से तनिक भी पीछे नहीं हटना चाहिये-कुत्ते की इसी भावना से बालक प्रभावित होकर विद्याध्ययन की ओर आकृष्ट होता है।
    Essence of the hymn-Even the dog has the feeling of performing his duties. He says that it is his duty to protect the house properly where he is nourished with love as a son. By his this feeling, the boy is also encouraged to perform his duty seriously. So, he quickly goes to school to study without wasting further time.
  • Qstn #3
    “भ्रान्तो बालः” इति कथायाः सारांशं हिन्दीभाषया आङग्लभाषया वा लिखत।.
    Ans :
    कथा का सारांश (हिन्दी में)-एक भ्रान्त बालक पाठशाला, जाने के समय खेलने के लिए चल पड़ा। उसने अपने मित्रों से भी खेलने आने को कहा किन्तु सब विद्यालय जाने की जल्दी में थे तथा किसी ने भी उसकी बात न मानी। उपवन में जाकर सबसे पहले उसने भौरे से खेलने को कहा किन्तु उसने पराग सञ्चित करने में अपनी। व्यस्तता बताई। तब उसने चिड़े को स्वादिष्ट खाद्य वस्तुएँ देने का लालच देकर खेलने को कहा किन्तु उसने भी घोंसला बनाने के कार्य में अपनी व्यस्तता बताकर खेलने से इन्कार कर दिया। तत्पश्चात् उसने कुत्ते से खेलने को कहा। कुत्ते ने भी रक्षानियोग के कारण अपनी व्यस्तता प्रकट की।
    इस प्रकार नष्ट मनोरथ वाले उस बालक ने अन्त में यह समझ लिया कि समय नष्ट करना उचित नहीं। सभी अपने-अपने कार्यों में व्यस्त हैं, अतः उसे भी अपना कर्तव्य (विद्याप्राप्ति) पूरा करना चाहिए। तभी से वह विद्याप्राप्ति में जुट गया। वह शीघ्र विद्यालय चला गया।
    Story in English: Once a boy astrayed and went to play at the time of going to school. He asked his friends also to accompany him but they all were in hurry to go to school. So, no one fulfilled his desire. Then he went to the garden lonely and asked the black-bee first to play with him but the black-bee said that he is busy in collecting the nectar of the flowers. Then he asked the male-sparrow that he will give tasty eatables to him if he plays with him. But he also said that he was busy in making his nest, so he had no time to play. Then he asked the dog to play with him. But he also refused to play as he was busy in performing his duty of: watching the house.
    Thus, the boy was very disappointed. Now he understood that it is not advisable to waste time. Everyone is busy in performing his duty. So, he should also fulfill his duty by obtaining an education. Since that day, he engaged himself seriously with obtaining the education. He went to school quickly.
  • Qstn #4
    स्थूलपदान्यधिकृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत
  • #4-क
    स्वादूनि भक्ष्यकवलानि ते दास्यामि।
    Ans :
    कीदृशानि भक्ष्यकवलानि ते दास्यामि।
  • #4-ख
    चटकः स्वकर्माणि व्यग्रः आसीत्?
    Ans :
    चटकः कस्मिन् व्यग्रः आसीत्?
  • #4-ग
    कुक्कुरः मानुषाणां मित्रम् अस्ति।
    Ans :
    कुक्कुरः केषां मित्रम् अस्ति?