CBSE-IX-Sanskrit
08: लौहतुला
- #4-कल्यप् प्रत्ययः नास्ति
विहस्य, लौहसहस्रस्य, संबोध्य, आदाय
Ans :
लौहसहस्रस्य।
- #4-खयत्र द्वितीया विभक्तिः नास्ति
श्रेष्ठिनम्, स्नानोपकरणम्, सत्त्वरम्, कार्यकारणम्
Ans :
सत्त्वरम्।
- #4-गयत्र षष्ठी विभक्तिः नास्ति
पश्यतः, स्ववीर्यतः, श्रेष्ठिनः, सभ्यानाम्
Ans :
स्ववीर्यतः।
- #5-कश्रेष्ठ्याह = श्रेष्ठी + आहAns : श्रेष्ठ्याह = श्रेष्ठी + आह
- #5-खद्वावपि = द्वौ + अपिAns : द्वावपि = द्वौ + अपि
- #5-गपुरुषोपार्जिता = पुरुष + उपार्जिताAns : पुरुषोपार्जिता = पुरुष + उपार्जिता
- #5-घयथेच्छया = यथा + इच्छयाAns : यथेच्छया = यथा + इच्छया
- #5-ङस्नानोपकरणम् = स्नान + उपकरणम्Ans : स्नानोपकरणम् = स्नान + उपकरणम्
- #5-चस्नानार्थम् = स्नान + अर्थम्Ans : स्नानार्थम् = स्नान + अर्थम्
- Qstn #6समस्तपदं विग्रहं वा लिखत
क) स्नानस्य उपकरणम् = स्नानोपकरणम।
(ख) गिरेः गुहायाम् = गिरिगुहायाम्।
(ग) धर्मस्य अधिकारी। = धर्माधिकारी।
(घ) विभवेन हीनाः = विभवहीनाः।Ans : विग्रहः - समस्तपदम्
(क) स्नानस्य उपकरणम् = स्नानोपकरणम।
(ख) गिरेः गुहायाम् = गिरिगुहायाम्।
(ग) धर्मस्य अधिकारी। = धर्माधिकारी।
(घ) विभवेन हीनाः = विभवहीनाः।
- Qstn #7यथापेक्षम् अधोलिखितानां शब्दानां सहायतया “लौहतुला” इति कथायाः सारांश संस्कृतभाषया लिखत
वणिक्पुत्रः, लौहतुला, वृत्तान्तं, श्रेष्ठिनं, गतः
स्नानार्थम्, अयाचत्, ज्ञात्वा, प्रत्यागतः, प्रदानम्।
Ans :
कथायाः सारांश संस्कृतभाषायाम्
एकदा जीर्णधनः नाम वणिक्पुत्र धनक्षयात् देशान्तरं गन्तुम् अचिन्तयत् । तस्य गृहे एका लौहतुला आसीत्। तां कस्यचित् श्रेष्ठिनः गृहे निक्षेपभूतां कृत्वा सः देशान्तरं प्रस्थितः । देशान्तरं भ्रान्त्वा स्वपुरमं प्रत्यागत्य सः तुलामयाचत् । सः श्रेष्ठी प्रत्युवाच-“तुला तु मूषकैः भूषिता।”
ततः जीर्णधनः श्रेष्ठिनः पुत्रेण सह स्नानार्थं गतः। स्नात्वा सः श्रेष्ठि पुत्रं गिरिगुहायां . प्रक्षिप्य, तद्द्वारं च ब्रहच्छिलया आच्छाद्य गृहम् आगतः।
ततः सः वणिक् श्रेष्ठिनं स्वपुत्रविषये अपृच्छत्।
वणिक उवाच “नदीतटात् सः श्यनेन हृतः” इति। सः शीघ्रमाह-“श्येनः बालं हर्तुं न शक्नोति। अतः समर्पय मे सुतम्।”
एवं विवदमानौ ते राजकुलं गतौ। सर्वं वृत्तान्तं ज्ञात्वा धर्माधिकारिभिः तुला-शिशु प्रदानेन तौ द्वौ सन्तोषितौ।